oespraak van Douwe Tiemersma, tijdens de 1e bijeenkomst van de kerngroep van de Stichting JOI / Project jongeren in het Advaitacentrum, Gouda, op 17 november 2012.
Er is gekozen voor een letterlijke weergave van de gesproken tekst, om Douwe’s woorden zo authentiek mogelijk weer te geven. Mede omdat het voor Douwe onmogelijk is geworden dit na te kijken, i.v.m. zijn slechte gezondheid.
Het woord is aan Douwe:
Het is heel mooi wanneer je hoort dat er allerlei aktiviteiten zijn die zich uitwaaieren met toch dezelfde intentie, met toch dezelfde intentie en daar wou ik wat verder over praten: dat is namelijk die relatie tussen ontspannen en non-dualiteit.
Historisch gezien is het ook even goed om die te schilderen, dat je ziet dat dit is voortgekomen uit het Advaita-centrum en dat het Advaita-centrum is voortgekomen uit mijn kontakt met die oude Advaita Vedanta traditie van India.
De Vedantatraditie is de traditie van de Upanishaden: dat is een hele lange lijn van generaties leraren-leerlingen, teruggaande tot de oudste Upanishaden, dat is 800 voor Chr. en dan gaat het mondeling nog eindeloos verder.
En dan zie je dus dat er een bepaalde lijn is ( dat er meerdere lijnen zijn, hoor), een bepaalde stroming, die vanaf de oudste oudheid toch gecentreerd is op dat punt van het inzicht dat doorbreekt in de vrijheid van kern van ieder mens.
En dat is de algemene problematiek natuurlijk die door de hele geschiedenis heeft gespeeld, en het speelt nu ook, je ziet het gewoon in de praktijk bij jullie eigen groepen. Het gaat steeds weer om die situatie van: kunnen mensen bewust worden van zichzelf voor zover ze ergens in vastzitten, en ten tweede voor zover ze vrij zijn.
Dat is een dubbelheid en ieder mens heeft die dubbelheid aan besef: aan de ene kant ergens in vastzitten en aan de andere kant toch het besef hebben van, nee, ik zit niet 100% vast en dat betekent dus dat ik in principe vrij ben.
Dat is een conflict, en wanneer je gaat kijken hoe mensen werken met dat conflict, dan zie je dus dat ze proberen op allerlei mogelijke manieren daar mee te leven. Of soms, de meeste mensen weten het niet op te lossen: je moet het maar accepteren, want ons leven is eindig en we kunnen niet anders in de wereld, we zouden dit willen en we zouden dat willen en dat kan niet, enz, ik zou het toch wel willen, maar het gaat niet…..
Dat is natuurlijk ook traditioneel, wat in het Oosten heel duidelijk zo geformuleerd is, de bron van het lijden…, namelijk dat er steeds maar weer dat verdere verlangen is, wat niet vervuld kan worden.
Dan krijg je de analyse: waarom kan dat niet? Wanneer je dat duidelijk gaat zien, dan zie je dus dat het nogal losisch is: je gaat je eerst identificeren met een ik-persoon, met een lichaam, die eindig zijn, die nu eenmaal in de tijd geplaatst zijn en een begin hebben en een eind hebben, een beperkte vorm van leven hebben, daar ga je je mee identificeren, en ten tweede zeg je : ik heb het besef dat ik oneindig vrij ben.
Wanneer je dit gaat analyseren op deze wijze, dan zeg je: hoe kun je nu verder dat conflict oplossen.
Allereerst moet je natuurlijk heel duidelijk zien dat dit de hele tragiek is van alle mensen, het is tragisch.
Wanneer je de culturele uitingen ziet, dan zie je ook overal dat mensen daar mee bezig zijn. Overal, romans, films, het zijn allemaal drama’s. Waarom drama? Het gaat om deze problematiek, steeds maar weer: ik wil van alles en het lukt niet door omstandigheden.
Je ziet, die problematiek is een fundamentele problematiek en dat je dat ziet als een fundamentele problematiek, dat is ontzettend belangrijk. Dus ook in jullie werk, dus dat je terugkeert naar de basis, de essentie van de problematiek en de essentie waar het werkelijk om gaat.
Dat je dan ook duidelijk ziet van: de problematiek ligt in je identificatie met die beperkte vorm, die je als ‘eigen’ neemt. Ik identificeer me met dit lichaam, ik identificeer me met deze ik-persoon, met de hele autobiografie, met alle verhalen van wat ik allemaal heb meegemaakt, de scholing, de opleiding, de afkomst enz. Dat is dus de identiteit die je hebt opgebouwd en je zegt “dit ben ik”.
Die fundamentele problematiek kan alleen opgelost worden door die foutieve beperkende identificatie los te laten. Dat is de enige mogelijkheid om die fundamentele problematiek op te lossen en dat is iets wat je dus al heel duidelijk geformuleerd ziet in die oudste geschriften die we hebben als mensheid, in die oude Veda’s, in de oude Upanishaden.
En dat is prachtig, dat dat blijkbaar altijd al door de mensen werd ingezien. En wanneer dat radicaal wordt ingezien, dat er ook een doorbraak mogelijk is tot een volledige vrijheid. Maar dat betekent dus dat je al die oude identificaties loslaat.
En dan wordt er gesproken van, he, kijk eens, we hebben wel een notie van een basis van de hele werkelijkheid, en dat werd Brahman genoemd. En dat is een bepaalde grond van het bestaan die oneindig is en uiteindelijk kun je er niks over zeggen.
Voor zover je er verder iets over kunt zeggen dan ben je bezig meer in de relativiteit, bijv. dat Brahman een scheppende God wordt, dat hij de basis is van de hele schepping e.d., dus dat zijn dingen die erbij komen. Maar fundamenteel is het die grondeloosheid van het hele bestaan.
Maar dan wordt meteen gezegd: ga nou eens een keer kijken in de diepte van jezelf. Daar vind je ook die grondeloosheid. En daarin ben je zelf toch gelijk aan die grondeloze basis van alles, Brahman. Dat Atman dat is identiek aan Brahman. Dat is de belangrijkste boodschap van de Upanishaden.
En dan..ja, moet je kijken..wanneer dat zo helemaal duidelijk zo geformuleerd wordt en dus die kern van de problematiek wordt aangewezen en de fundamentele mogelijkheid van bevrijding wordt aangereikt…In de praktijk allerlei lijntjes die aangewezen worden, weggetjes worden aangewezen van, he, ga hier nou eens kijken, volg dit weggetje nou eens.. En dan zie je dus dat het mogelijk is om die doorbraak, die bevrijdende doorbraak te krijgen.
Nou, dat is dan verder de praktijk van de Vedanta en dat is gewoon doorgegaan door de eeuwen heen. Steeds weer allerlei klassieke teksten, overal vandaan, die hebben we nu nog, namen als Shankara en vele anderen. Het zijn allemaal mensen in die traditie, die dan grote leraren waren. Daar is van alles opgetekend, ze hebben bepaalde dingen nog een keer duidelijk uitgelegd,ze hebben bepaalde weggetjes nog een keer duidelijk aangewezen en dat is de traditie die helemaal is doorgegaan.
En 1 belangrijke lijn was die daar in de buurt van Bombay bij Ramana Maharshi en die lijn heeft geleid tot Nisargadatta Maharaj, waar ik dan in 1980 en 1981 geweest ben.
En dan zie je dus dat de culturele elementen van het hindoeisme, wat daar gedeeltelijk nog aanwezig is, dat dat er verder niet toe doet, dus dat het een universele werkelijkheid is en zo werd het ook gebracht. Dat je dus ziet, dat het hindoeisme voor 98% alleen dat culturele religieuze hindoeisme is, maar dat dat op allerlei plekken doorbroken is. Dus vanaf die oude Upanishaden, waarin het gaat om veel iets fundamentelers dan die culturele en religieuze zaken. Want daaraan vooraf gaat iets wat absoluut is, dat betekent vrij van condities, van cultuur, van geschiedenis, van religie.
En dan kom je dus toch weer op dit terecht. En dan zie je dus ook allerlei elementen, bijv. de vrouwen die een 2e rangs plaats krijgen en zo, dat speelt in die Advaita helemaal geen rol meer, want die condities zijn niet belangrijk. Nee, het gaat erom dat er een doorbraak is voorafgaand tot een gebied voorafgaande aan die culturele bepalingen.
Dan zie je dus ook dat het ook verder niet afhangt van die Indiase cultuur, want allerlei westerlingen die kwamen daar en die hebben toch daar de waarheid ontdekt en gerealiseerd, en zo zie je dus dat het wereldwijd doorgaat.
Dus dat is meer de historische lijn, zoals het hier is doorgegaan en waardoor hier het Advaitacentrum is gekomen. En daar zijn heel veel aktiviteiten geweest en zo heeft het zich hier ook ontwikkeld.
En dan zie je verder de ontwikkeling ook, bijv. wat betreft Jongeren Ontspanning met Inzicht. Dat het zich op een steeds zelfstandiger wijze gaat ontwikkelen en dat is uitstekend, tot de situatie hier en nu en het breidt zich steeds verder uit.
Wat van belang is dus, aan de ene kant die historische lijn even duidelijk te zien, maar wat veel belangrijker is, om struktureel voor iedereen duidelijk te zien als struktuur. Dat je weet, ik ben hier mee bezig, ik zie dat het waardevol is om zo met jongeren te werken, met volwassenen te werken, maar moet je eens kijken wat voor struktuur er eigenlijk in zit.
Wanneer die diepte niet aanwezig is, van die notie van totale bevrijding met dit fundamentele conflict waar ik het over had, dan zie je dat het oppervlakkig blijft. En er zijn middeltjes die je kunt gebruiken en die zijn tot op zekere hoogte nuttig, en het gebeurt natuurlijk op allerlei plaatsen, maar dan zie je ook dat het oppervlakkig blijft. Het is even leuk, maar het werkt niet echt door.
Het werkt pas echt door, wanneer je dus de diepte weet aan te boren in jezelf, en het gaat dus in 1e instantie om degene die lesgeeft. Dat je die diepte beseft, die diepte openhoudt, waarin dat fundamentele van absolute vrijheid een open ruimte krijgt van waaruit de les zich kan ontwikkelen.
Dan heeft het een diepte en iedereen zal het onmiddellijk meer gemerkt hebben, dat hoe meer je zit in jezelf en de diepte van je eigen zelf als zelf-standigheid, vrij zijn, totaal open zijn, dat dan het verloop van de les helemaal vanzelf gaat.
En dat motto wat Pia naar voren haalde: scheppen is eigelijk alleen maar het bevrijden van de bedekkingen van wat er al is.., en dat is natuurlijk zo! Wanneer je die diepte hebt, dan is het toch open, dan is het goed, want die diepte, die oorspronkelijke vrijheid is er, die is er.
Dus wanneer je daar steeds weer naar terugkeert, en dat duidelijk ziet en in jezelf gaat realiseren, dan zie je dus dat de rest vanzelf komt op een hele goede manier. En gelukkig zie ik dat gewoon dus ook gebeuren. En wanneer jullie verhalen vertellen en je ziet het gebeuren..de ontwikkelingen, die gaan helemaal vanzelf, want wanneer je daar aanwezig bent, dan zie je pas dat het ook aanstekelijk werkt.
De mensen, die herkennen dat…Is het inderdaad daar, ter plekke, bij degene die daar lesgeeft..is daar iets aanwezig wat werkelijk opent? Of is het alleen maar een bepaald techniekje om ( moet je kijken hoeveel boeken daar niet over verschijnen), zijn het allemaal techniekjes die mensen dan even moeten leren om even positief te denken of zich even anders in te stellen enz.?
Nee, het gaat om dat fundamentele, en dat herkennen ze, en dat is het enige wat werkelijk werkt.
En nogmaals, de meesten hebben daar al heel wat van ervaren en dat is goed om dat ook te onderstrepen, dat je dat ook herkent. Dat je zegt tegen jezelf: wanneer ik zo zie dat het zo zinnig is om die lessen te geven aan anderen, wat is dan allereerst van belang? …Eerst terug keren naar mezelf, daarin zal die diepte duidelijk moeten worden, daarin zal die vrijheid totaal duidelijk moeten worden en daarin kan ik me helemaal ontspannen.
En voor de rest, moet je eens kijken, het gaat echt vanzelf, het gaat echt vanzelf…
En dan is het prachtig wanneer je dan ziet dat het zo werkt. Ook dus vanuit het Advaitacentrum, niet alleen in de richting van Jongeren Ontspanning met Inzicht, maar ook in allerlei andere richtingen, ook bij yogadocenten, andere mensen wat minder georganiseerd, maar die hebben overal eigen aktiviteiten waarin het toch doorsijpelt en toch doorwerkt. En dat is prachtig wanneer je dat zo op deze wijze ziet, want je ziet het gewoon doorwerken bij anderen.
En wanneer je dat ziet doorwerken bij anderen, dat daarin ook dat inzicht komt en die bevrijding komt, ook al is het tot op zekere hoogte, dan zie je al, het geeft vreugde, dat is prachtig, het is het mooiste wat er is… Daarom is het hier ook altijd zo doorgegaan en ik zie het, het gaat ook verder door en dan ben je alleen maar dankbaar dat het zo werkt, dat het zo doorgaat.
Dus op deze wijze is die relatie tussen ontspanning en inzicht, die twee die zullen dus echt bij elkaar moeten blijven. Gewoon ontspanning is altijd prettig, maar wil je er werkelijk wat aan hebben dan zal er inzicht bij moeten komen: hoe zit het dan wanneer ik me ga ontspannen. Ik doe een ontspanningsoefening en dat is prettig en ik kan weer naar huis gaan en zeggen, nou, ik heb weer een techniekje geleerd, dat kan ik later misschien nog een keer toepassen in een stress-situatie….Nee…, terwijl je de oefening doet ben je heel helder bewust en je ziet wat er gebeurt.
Dat is sowieso natuurlijk belangrijk, want dan weet je hoe dat mechanisme werkt. Ik ben gespannen, ik ben daarop gericht, want ik moet dat examen halen bijvoorbeeld of ik moet goed voor de dag komen t.o.v mijn leeftijdsgenoten, stress…Maar wanneer ik een klein beetje die gerichtheid en die spanning terug haal naar m’n eigen oorsprong, dan verdwijnt die hele spanning en dan voel ik mezelf. Hoe ziet het eruit, dat zelf, ga maar kijken….
Dus dat is het punt van het inzicht, dat je continu helder bent over je eigen situatie. In de spanning, maar ook in de ontspanning. Hoe ziet dat zelf eruit, in die ontspanning? Nou, dan moet je eigenlijk direct al zeggen, ik kan eigenlijk steeds minder over mezelf zeggen, naarmate ik meer ontspannen ben. Ja, dat is een hele belangrijke vaststelling…wanneer ik eerst zeg van: ik ben degene die dit image gewoon moet aanhouden en moet versterken bij mijn leeftijdsgenoten. Nou, dan geeft dat spanning. Maar wanneer je thuiskomt en je gaat meer in jezelf, dan zeg je, he, die spanning is er niet meer, want ik hoef dat beeld niet te versterken bij anderen…
Hoe ziet dat zelf er dan uit? Het is meer ontspannen, maar het is ook raar. In die ruimte, daar heb ik een grotere helderheid. Hier voel ik meer mezelf, hier voel ik me veel beter, veel vreugdevoller, veel helderder in mijn bewustzijn…..Kan deze situatie blijven wanneer ik weer iemand anders ontmoet… Dat is het vervolg.
Kan dit gewoon aanwezig blijven in andere omstandigheden, ook weer wanneer er een examen is e.d. Dat is dan weer het vervolg. Maar de kans dat het aanwezig blijft is des te groter naarmate je meer inzicht hebt in het hele mechanisme. Hoe meer inzicht je hebt in het hele mechanisme, des te groter is de kans dat het ook zich kan doorzetten in het gewone dagelijkse leven.
Juist door het inzicht, want dan weet je hoe het werkt en dan heb je door wanneer je weer afgeleid wordt…ja, ik ga weer in een oude gewoonte schieten, namelijk spanning, en dat hoeft niet, want ik weet hoe het werkt, ik kan direct weer even terug omdat ik dat bewust ken. Ik heb er inzicht in.
Je zegt, hoe zit het nou eigenlijk met mij…en op een gegeven ogenblik steeds sterker, o ja, ik weet hoe het met mezelf zit..ik ben de oorspronkelijke totale openheid, die totaal vrij is, die niet vatbaar is voor wat voor krachten van buiten of psychische krachten bij mezelf dan ook.
Nou, en dan heb je de oplossing van het fundamentele conflict, want nergens is er dat gepakt worden door die condities, waardoor je gaat lijden. Dat lijden is er niet meer, omdat die beperkte identificatie er niet meer is. Dat idee van: ik moet dat beeld versterken bij m’n leeftijdsgenoten en ik moet dit en ik moet dat..dat kan wegvallen! Wanneer het open is, moet je eens kijken, op een open wijze gaat dat op een goede manier door.
En dat is iets wat ze direct dus eigenlijk al kunnen leren met die eenvoudige oefeningetjes. Daar ervaren ze hoe dat werkt, maar dus wel met dat inzicht erbij..o ja, o ja, o ja, ik herken dat, ik weet nu hoe dat zit. En daardoor kan het zich steeds verder gaan verdiepen. Want wanneer ik eenmaal die weg terug een klein beetje heb leren kennen in mezelf, dan is de volgende vraag: he, wanneer het nou verder gaat in dezelfde richting, wat betekent dat?
O ja, ik weet wat het betekent om een klein beetje te ontspannen, maar ik weet dat als ik een klein beetje ontspan, dat ik het proces ook kan laten doorzetten, wanneer ik maar niet ingrijp.
En wat betekent het wanneer ik ontspannen ben en ik ga weer opstaan en ik ga dingetjes doen en ik praat weer met mensen..o ja, ik weet hoe het werkt: eerst deze openheid, daarin herken ik mij bewust, kan ik bewust blijven, terwijl het leven doorgaat.
Dus dat is dat punt van die non-dualiteit, die je heel bewust gaat ervaren, dat je dat hele gebied van die overgangen van dualiteit naar non-dualiteit heel duidelijk ziet. Dat in die dualiteit van: dit is mijn identiteit, dit is het eigene en dat is het andere…, dat het overstegen wordt in een non-dualiteit waarin het totaal open is. En dat dat de enige bron is van waaruit het ook verder goed kan gaan.
En dan zie je dus ook, dat datgene wat je doet met andere mensen, dat dat werkelijk hout gaat snijden, dat daar de mensen echt iets aan hebben.
Dus ik hoop dat het zo op deze wijze ook bij jezelf gaat verdiepen in die herkenning van die oorspronkelijke non-dualiteit.
Daarom is het ook goed hoor, om daar ook mee bezig te blijven. Je hebt de praktijk van de lessen en het inzicht wat je daar bij hebt, uitstekend allemaal, maar daarom is het ook goed om ook verder je te orienteren: wat betekent dat, die non-dualiteit. Er zijn goede uiteenzettingen over, verhelderingen wat dat betekent. Blijf er mee bezig, dat je op allerlei mogelijke manieren dus ook je eigen inzicht dus in die zin bevestigt en versterkt, zodat het nog beter door kan werken naar buiten toe.
Wanneer dat zo het geval is, dan zal het ons heel erg goed gaan en ik zie al dat het die richting uitgaat, dus dat is alleen maar fijn om dat te zien.
Dank je wel en heel veel succes…